تیروئید نوزاد و ارتباط آن با زردی نوزادی و بهترین روشهای درمان آن
تیروئید نوزاد يك غده كوچک است كه در تمام افراد سالم وجود دارد و وظیفه آن تولید هورمون و انتقال آن به خون است. این هورمون‌های تولید شده با نام تيروكسين و تري‌يدوتيرونين و با علائم اختصاری T4 و T3 از طريق خون به کل بدن حرکت می‌كند و وظایف عملکردی بدن انسان را مشخص و تعیین مینماید.
گره تیرویید
گره تيروئيد برجستگي است كه از خود تيروئيد به وجود می آید و داخل يا روی آن رشد مي‌كند. گره تیرویید ارتباطي با پركاری يا كم‌كاری تيروئيد ندارد. يعني در اكثر موارد غده تيروئيد مبتلا به گره عملكرد طبيعي دارد. گره تيروئيد بسیار شايع و فراوان هستند به طوری كه از هر 15 زن و از هر 60 مرد یک نفر مبتلا به گره تيروئيد می‌باشد.
انواع بیماری تیرویید
به طور کلی 2 نوع بیماری تیرویید وجود دارند که عبارتند از کم کار و پرکار.
1- تیرویید کم کار
شايع‌ترين علت نارسایی غده تيروئيد، التهاب آن به علت اشكال در سيستم ايمني خود فرد اسـت كه بيماری هاشيموتو ناميده مي‌شود. معمولاً سيستم ايمني بدن ما فقط در مقابل تهاجمات خارجي مانند باكتري‌ها و ويروس‌ها وارد عمل مي‌شود و به خود بدن حمله نمـــي‌كند. در التهاب تيروئيد به علت خود ايمني، سيستم ايمني خود فرد غده تيروئيد را به اشتباه مورد تهاجم قرار مي‌دهد و به آن آسيب می‌رساند به طوري كه ظرفيت توليد هورمون كاهش مي‌يابد. نوع ديگر، التهاب تيروئيد پس از زايمان است كه موقتی است و حدود ده درصد خانم‌ها به آن مبتلا میشوند.
علائم کم کاری تیروئید
کم شدن اشتها، عدم تحمل سرما، خشكی پوست، موهای شكننده، ضعف و خستگی، صدای خشن، یبوست، گرفتگی عضلات، كم شدن حافظه، احساس خواب آلودگی در روز، عدم تمركز، بی‌حس شدن دست‌ها و پاها، افزايش وزن خفيف، پف کردن صورت به ويژه چشم‌ها، خونريزي ماهيانه شديد و نامنظم، ترشح شير از پستان‌ها، نازایی، گواتر (تورم غيرطبيعي در ناحيه جلوي گردن به علت بزرگ شدن غده تيروئيد).
ممكن است در هر بيمار يكي از علايم فوق برجسته باشد در حالي كه در بيمار ديگر چنين علامتي شدت كمتر داشته يا اصلاً ديده نشد. در واقع تعدادي از افراد مبتلا به كم‌كاري تيروئيد هيچ شكايتي را عنوان نمي‌كنند.
درمان کم کاری
با توجه به اين كه در اين بيماري غده تيروئيد قادر به توليد هورمون به اندازه لازم نمي‌باشد قرص‌هاي حاوی هورمون تيروئيد مثل لووتيروكسين باید مصرف گردد. اين قرص‌ها هورمون مورد نياز بدن را تامين مي‌كنند. لووتيروكسين روزانه يك بار مصرف مي‌شود كه ترجيحاً به هنگام صبح است. خيلي مهم است كه بيمار مقدار صحيح دارو را دريافت كند.
گاهي بيماران جهت تسريع در بهبودي و يا سعي در كاهش وزن مقدار بيش از حد نياز از اين قرص‌ها مصرف مي‌كنند, اين كار مي‌تواند منجر به بروز علايم پركاري تيروئيد شود كه در آن بيش از نياز بدن هورمون در خون وجود دارد و در طولاني مدت ممكن است مشكلاتي از قبيل پوكي استخوان يا بيماري قلبي ايجاد شود.
کم کاری تیروئید در بارداری
مصرف لووتيروكسين در دوران بارداری بي خطر است و خانم باردار مبتلا به كـم‌كاري تيروئيد نبايد به هيچ وجه دارو را قطع كند. ممكن است در دوران بارداری مقادير بيشتري از دارو مورد نياز باشد. زنان مبتلا به كم‌كاری تيروئيد كه در طي بارداری سطح هورمون‌هاي تيروئيد خونشان با دقت تنظيم شده باشد فرزندان طبيعی خواهند داشت. پس از زايمان مقدار دارو بايستي مجدداً تعديل شود.
2- پرکار
پرکاری غده تیروئید در اصطلاح پزشکی با نام هایپرتیروئیدیسم شناخته می‌شود و زمانی به وجود می آید که غده تیروئید فراتر از حد طبیعی خود هورمون ترشح کند. پرکاری تیروئید به عوامل متعددی بستگی دارد. بیماری گریوز، یکی از شایع‌ترین علل پرکاری غده تیروئید است. پرکاری غده تیروئید از جمله بیماری‌هایی است که سابقه بیماری قبلی در آن مهم است. علائم پرکاری تیرویید عبارتند از: حساسیت به گرما، بیش فعالی و پر خوری خیلی زیاد
سرطان تیرویید (Thyroid Cancer)
سرطان تیروئید ناشی از رشد بی‌رویه سلول‌هاست. به این معنی که سلول‌ها داخل غده تیروئید شروع به رشد می‌کنند و به سرعت تقسیم میشوند. بدین ترتیب تومورهایی سرطانی در بافت تیروئید ایجاد می‌شود. سرطان تیروئید به ۴ نوع اصلی، سرطان پاپیلاری تیروئید، سرطان فولیکولار، سرطان مدولاری و سرطان آناپلاستیک تقسیم‌بندی می‌شود. خوشبختانه سرطان تیروئید یک سرطان بسیار خوش‌خیم است که در اکثر موارد پاسخ خوبی به درمان داده و خطر چندانی فرد را تهدید نمی‌کند.
تيروئيد در اطفال
بیماریهای تیروئید که در بالغین وجود دارد در اطفال نیز بروز می کنند. هر چند درمان این بیماریها در اطفال اندکی متفاوت از بالغین می باشد اما اصول در مان در هر دو گروه یکسان است. کم کاری مادرزادی غده تیروئید، گواتر مادرزادی، تیروئیدیت هاشیموتو و بیماری گریوز از مهمترین بیماریهای تیروئید در اطفال میباشند.
کم کاری مادرزادی غده تیرویید می تواند بصورت گذرا و یا دائم باشد. حدود 80 تا 90 درصد علت کم کاری مادرزادی دائم غده تیرویید بصورت تک گیر و ناشی از اختلال تکاملی غده می باشد به این معنی که ممکن است غده تیروئید بطور کلی وجود نداشته و یا کوچکتر از حد طبیعی تشکیل شده است. رشد نابجای غده تیرویید نیز نوعی نقص تکاملی می باشد.
علائم
معدودی از نوزادان مبتلا به کم کاری مادرزادی غده تیروئید بهنگام تولد علائم و نشانه های بالینی کم کاری تیروئید را بروز می دهند که شامل تاخیر در بدنیا آمدن، اندام درشت، یرقان نوزاد و تاخیر در تکامل سیستم اسکلتی هستند. درصد کمی از نوزادان دارای گواتر می باشند. سایر علائم و نشانه ها شامل اشکال در تغذیه، کاهش دمای بدن، یبوست، یرقان و زردی بچه طولانی مدت، اتساع شکم، فتق نافی، پوست خشک، زبان بزرگ و گریه خشن می باشند. گفتنی است چنانچه نوزاد در بدو تولد طبق تشخیص پزشک دارای بیماری زردی نوزادی باشد لازم است که از دستگاه زردی جهت درمان استفاده نماید.
تشخیص زود هنگام و شروع هر چه زودتر درمان از عقب ماندگی ذهنی نوزاد پیشگیری نموده و باعث رشد طبیعی می شود چون اکثر نوزادان مبتلا به کم کاری مادرزادی غده تیروئید علائم و نشانه های کم کاری این غده را هنگام تولد نشان نمی دهند، غربالگری برای تشخیص این بیماری صورت میگیرد. غربالگری با گرفتن یک نمونه خون 2 تا 5 روز بعد از تولد از پاشنه پا انجام می شود.
بهترین زمان تشخیص کم‌کاری تیروئید نوزادان
بیشترین شیوع بیماری کم‌کاری تیروئید در نوزادان به‌صورت مادرزادی و قابل پیشگیری است. والدین عزیز توجه داشته باشند نوزادان از بدو تولد هیچ‌گونه علائمی از بیماری کم کاری تیروئید ندارند و با توجه به اینکه هورمون تیروئید در تکامل مغز مؤثر است، در صورت عدم‌تشخیص به‌موقع، نوزادان دچار عقب‌ماندگی ذهنی و مشکلات جسمی دیگری میشوند.
با انجام غربالگری در روزهای سوم تا پنجم تولد نوزاد، تقریباً ۹۰ درصد تشخیص و درمان بیماری انجام می‌شود. گفتنی است جنسیت نوزاد در بیماری کم‌کاری تیروئید تأثیرگذار نیست و به سه دلیل این بیماری رخ می‌دهد. ممکن است در نوزاد غده تیروئید تشکیل نشده باشد، یا این غده قادر به هورمون سازی نباشد و یا بیماری ژنتیکی است. ضمنا بیماری فاویسم نوزادان نیز حتما باید بررسی گردد.
در صورت عدم تشخیص بیماری در زمان تولد، فرد در آینده با ایجاد اختلال ذهنی در یادگیری و افت تحصیلی مواجه می‌شود. در موارد محدودی هم با انجام این غربالگری بیماری تشخیص داده نمی‌شود زیرا نوزاد تا زمانی که در رحم مادر است از هورمون تیروئید مادر استفاده می‌کند و ممکن است بعد از تولد هم همچنان هورمون مادر در بدن نوزاد وجود باشد که در عرض چند ماه و عدم ترشح هورمون تیروئید علائم کم‌کاری را پیدا می‌کند.
